Home > Kennisbank > Mediarecht > Toestemming van geportretteerden
Toestemming van geportretteerden: waarop moet je letten?
Als fotograaf of tv-producent wil je de opnamen die je maakt, rechtenvrij kunnen gebruiken. Hiervoor moet je onder andere ervoor zorgen dat geportretteerden afzien van een beroep op het portretrecht. Hoe regel je de benodigde toestemmingen? En wat moet je doen als de geportretteerden tóch een beroep doen op het portretrecht?
Welke rechten hebben geportretteerden?
Hi, ik ben Chiara!
Ik ben een creatieveling, net zoals jij! Ik help jou bij het voorkomen van conflicten door het veiligstellen van jouw rechten en het vastleggen van duidelijke afspraken.
Afgebeelde personen (geportretteerden) kunnen alleen een beroep op het portretrecht doen, wanneer er sprake is van een portret. Klinkt logisch, toch? Een portret is een afbeelding van een persoon waarin die persoon herkenbaar is. Dit hoeft niet per se een foto of schilderij te zijn; ook een avatar in een computerspel kan een portret zijn.
Terwijl het begrip "portret" je doet denken dat het gezicht van de afgebeelde persoon te zien moet zijn, is dit niet het geval. Ook als je gezicht door blurren of zwarte balken onherkenbaar is gemaakt, kun je herkenbaar zijn in het portret door andere factoren zoals lichaamshouding, kleding of (in geval van video) je stem.
Welke rechten iemand heeft en of diegene een beroep kan doen op het portretrecht hangt ervan af of die persoon opdracht of toestemming heeft gegeven voor het maken van het portret.
In opdracht gemaakt portret
Een in opdracht gemaakt portret is een portret dat is gemaakt omdat de persoon die wordt afgebeeld, hierom heeft gevraagd. De geportretteerde heeft toestemming gegeven voor het maken van het portret, bijvoorbeeld voor een fotoshoot of wanneer diegene meedoet aan een tv-programma.
De geportretteerde mag de openbaarmaking van het portret door de maker of door anderen tegengaan. De geportretteerde heeft in dat geval dus een verbodsrecht. Dit recht geldt alleen voor de openbaarmaking van het portret, niet voor het maken van kopieën of bewerkingen van het portret.
Naast het tegengaan van het gebruik, mag de geportretteerde bij een in opdracht gemaakt portret het portret zelf gebruiken en te exploiteren. Kortom: de geportretteerde die opdracht of toestemming heeft gegeven voor het maken van het portret heeft een hele boel rechten. Wil je niet dat diegene deze rechten gaat uitoefenen? Dan moet je dit goed vastleggen. Hoe je dat doet, leg ik hieronder uit.
Niet in opdracht gemaakt portret
Bij portretten die niet in opdracht zijn gemaakt, kun je denken aan foto's of opnamen waarop iemand min of meer toevallig is afgebeeld, bijvoorbeeld als onderdeel van het gewone straatbeeld. In dat geval heeft de geportretteerde geen verbodsrecht, maar geldt er wel een zorgvuldigheidsnorm.
De geportretteerde mag het gebruik van het portret door de maker alleen tegengaan, als dit in strijd is met het redelijk belang van de geportretteerde. Om te kunnen achterhalen of dit redelijk belang aanwezig is, moet het recht op privacy van de geportretteerde worden afgewogen tegen het recht van het publiek de informatie die met het portret wordt gedeeld, ter kennis te nemen en de vrijheid van meningsuiting van jou als openbaarmaker. Hierbij kijk je eigenlijk of de openbaarmaking redelijk is., gezien de context en de wijze van openbaarmaking.
Hoe leg je de toestemmingen vast?
Wil je claims op grond van het portretrecht voorkomen, dan is het belangrijk om de toestemming van de geportretteerde voor de openbaarmaking goed vast te leggen. Dit doe je in een quitclaim of (voor deelnemers aan een tv-programma) in een deelnemersovereenkomst. Dit is gebruikelijk, wanneer je een portret in opdracht van de geportretteerde maakt.
In een quitclaim of deelneemersovereenkomst leg je vast dat de geportretteerde toestemming geeft voor de beoogde openbaarmaking(en). Hierbij noem je specifiek het doel van de publicatie en het platform, zoals je website, social media, op tv of andere mediaplatforms. Ook staat erin dat de geportretteerde géén beroep zal doen op het portretrecht en het gebruik van het portret niet zal tegengaan of belemmeren. Zorg er dus voor dat je alle toestemmingen goed vastlegt en dat je de geportretteerde goed erover informeert wat je met het portret gaat doen.
Praktisch gezien behoudt de geportretteerde wel de mogelijkheid om een beroep te doen op het portretrecht, want dit recht heeft diegene op grond van de wet. Echter riskeert diegene in dat geval een claim van jou, omdat diegene hierdoor in strijd met het contract handelt. Soms staat er ook een boetebepaling in het contract voor dit soort situaties. Dit risico nemen de meeste geportretteerden niet. Doet een geportretteerde dit wel, dan kun je een beroep doen op de afspraken uit de quitclaim of deelnemersovereenkomst.
Wat kun je doen in geval van claims van geportretteerden?
Wanneer je claims krijgt van geportretteerden en je de toestemmingen goed hebt vastgelegd in een quitclaim of deelnemersovereenkomst, dan kun je een beroep doen op de afspraken die in het contract staan. Hierdoor kun je de claim aanvechten en trekt de geportretteerde zich wellicht al terug. Trekt de geportretteerde zich niet terug en blijft diegene een beroep doen op het portretrecht? Dan kun je nog onderhandelen over de eisen die diegene stelt, bijvoorbeeld door degene te blurren in plaats van de publicatie te verwijderen.
Ook kun je de schade die je hierdoor lijdt, bijvoorbeeld de kosten voor het blurren of gemiste inkomsten door het verwijderen van de publicatie, verhalen op de geportretteerde. Die heeft immers in strijd met het contract een beroep op het portretrecht gedaan. Wanneer je een boetebepaling hebt opgenomen in het contract, dan kun je ook nog eens dreigen met de boete.
Als je geen contract hebt, waarin de toestemmingen van geportretteerden zijn vastgelegd, moet je allereerst kijken naar de vorderingen van de geportretteerde. Wat betoogt diegene en welke eisen worden gesteld? Heb je dit duidelijk dan moet je nagaan of diegene in dit geval een beroep kan doen op het portretrecht en welke rechten diegene heeft. Heb je hier hulp bij nodig? Ik help je graag bij het onderzoeken van de juridische grondslagen en bij het aanvechten van de sommatiebrief.
