Home > Kennisbank > Mediarecht > Beroep doen op je portretrecht
Een beroep doen op je portretrecht: hoe doe je dat?
Als geportretteerde wil je niet dat een afbeelding of video van jou zomaar in een negatieve context wordt gebruikt. Welke rechten heb je op grond van het portretrecht? En hoe doe je een beroep op het portretrecht?
Welke rechten heb jij op grond van het portretrecht?
Hi, ik ben Chiara!
Ik ben een creatieveling, net zoals jij! Ik help jou bij het voorkomen van conflicten door het veiligstellen van jouw rechten en het vastleggen van duidelijke afspraken.
Om een beroep op het portretrecht te kunnen doen, moet er sprake zijn van een portret. Klinkt logisch toch? Een portret is een afbeelding van een persoon waarin die persoon herkenbaar is.
Dit hoeft niet per se een foto of schilderij te zijn; ook een avatar in een computerspel kan een portret zijn. Terwijl het begrip "portret" je doet denken dat het gezicht van de afgebeelde persoon te zien moet zijn, is dit niet het geval. Ook als je gezicht door blurren of zwarte balken onherkenbaar is gemaakt, kun je herkenbaar zijn in het portret door andere factoren zoals lichaamshouding, kleding of (in geval van video) je stem.
Welke rechten je hebt en of je een beroep kunt doen op het portretrecht hangt er allereerst van af of jij opdracht of toestemming hebt gegeven voor het maken van de afbeelding waarop je bent afgebeeld.
In opdracht gemaakt portret
Een in opdracht gemaakt portret is een portret dat is gemaakt omdat de persoon die wordt afgebeeld, hierom heeft gevraagd. De afgebeelde persoon (de geportretteerde) heeft toestemming gegeven voor het maken van het portret. Als je naar een fotostudio gaat om foto’s van jezelf te laten maken of wanneer je meedoet aan een tv-programma, dan is er sprake van een in opdracht gemaakt portret.
Als geportretteerde kun je de openbaarmaking van het portret door de maker of door anderen tegengaan. Je hebt in dat geval dus een verbodsrecht. Dit recht geldt alleen voor de openbaarmaking van het portret, niet voor het maken van kopieën of bewerkingen van het portret. Naast het tegengaan van het gebruik, heb je bij een in opdracht gemaakt portret ook het recht om het portret zelf te gebruiken en te exploiteren.
Let op: in de praktijk moet je als geportretteerde vaak een quitclaim ondertekenen, wanneer je een portret in opdracht laat maken. Dat is een verklaring waarin staat dat je géén beroep mag doen op het portretrecht en het gebruik van het portret door de maker wél moet toestaan. Heb je zo'n verklaring getekend? Dan moet je eerst uitzoeken wat erin staat, voordat je een beroep gaat doen op het portretrecht.
Niet in opdracht gemaakt portret
Bij portretten die niet in opdracht zijn gemaakt, kun je denken aan foto's of opnamen waarop je min of meer toevallig bent afgebeeld, bijvoorbeeld als onderdeel van het gewone straatbeeld. In dat geval heb je als geportretteerde geen verbodsrecht, maar geldt er wel een zorgvuldigheidsnorm.
Het gebruik van het portret door de maker is onrechtmatig, als dit in strijd is met het redelijk belang van de geportretteerde. Als geportretteerde kun je dit gebruik dus aanvechten, wanneer je kunt aantonen dat dit in strijd met je redelijke belangen is, zoals bijvoorbeeld je recht op privacy.
Om te kunnen bepalen of dit redelijk belang aanwezig is, moet je recht op privacy worden vergeleken met het recht dat het publiek heeft op de informatie die met het portret wordt gedeeld en de vrijheid van meningsuiting van de maker. Hierbij kijk je eigenlijk of de openbaarmaking redelijk is. Ook wordt hierbij gekeken naar de context en de wijze van openbaarmaking. Wegen jouw rechten zwaarder dan de andere rechten? Dan kun je een beroep doen op het portretrecht.
Lookalikes-portretten
Herkenbaarheid is een van de belangrijkste criteria van een portret. Hierdoor kunnen ook afbeeldingen van lookalikes onder die definitie vallen. Zo won Max Verstappen een zaak tegen Picnic, omdat het gebruik van zijn lookalike in een reclamespot bij het publiek het beeld van Max Verstappen opriep. Ook in dit geval is dus een beroep op het portretrecht mogelijk, waarbij je uitgaat van het redelijk belang-vereiste van de niet in opdracht gemaakte portretten.
Hoe doe je een beroep op het portretrecht?
In geval van in opdracht gemaakte portretten heb je een verbodsrecht. In dat geval kun je een brief of mail sturen aan degene die het portret openbaar heeft gemaakt en hierin een beroep doen op je portretrecht. Dit noem je een sommatiebrief. In deze brief noem je de juridische grondslagen waarop je een beroep doet en stelt eisen aan degene die het portret openbaar heeft gemaakt.
Let op: Wanneer je zelf een fotoshoot hebt geboekt of deel hebt genomen aan een tv-programma, dan is de kans groot dat je een quitclaim of deelnemersovereenkomst hebt ondertekend. In dat geval moet je eerst het contract laten checken, voordat je je verbodsrecht inroept. Het kan namelijk zijn dat je dan geen beroep op je portretrecht kunt doen. Is dat het geval? Dan denk ik graag met je mee en zoek voor jou naar alternatieve oplossingen.
In geval van niet in opdracht gemaakte portretten, moet er sprake zijn van redelijk belang om een beroep te kunnen doen op het portretrecht. Dit moet je kunnen aantonen en beargumenteren in een sommatiebrief. Om het onrechtmatige gebruik van je portret te kunnen aanvechten heb je dus bewijs nodig waarmee je jouw stellingen kunt onderbouwen. Denk aan screenshots, documenten, mails of andere correspondentie waaruit blijkt dat de ander inbreuk maakt op jouw rechten.
Tip: Heb je al een keer contact opgenomen, maar leverde dit niets op of geeft diegene geen gehoor aan je eisen? Laat dan een sommatiebrief opstellen door een jurist. De jurist kan in deze brief alle relevante feiten en juridische grondslagen noemen en de brief ook rechtstreeks aan de andere partij versturen. Op die manier zit je er niet meer tussen en wordt de zaak voor je opgepakt. Heb je hier hulp bij nodig? Ik help je graag bij het opstellen van een sommatiebrief.
Wat kun je eisen?
Verwijdering van het portret uit de publicatie
Een van de eisen die je kunt stellen in een sommatiebrief is de verwijdering van het portret uit de publicatie. De afbeelding wordt dan van internet gehaald, uit de publicatie geknipt of gewoon gewist. Hierdoor is deze niet langer openbaar te zien.
Blurren of onherkenbaar maken
Dit is een alternatief voor de verwijdering van het portret uit de publicatie. Hierbij wordt je onherkenbaar gemaakt doordat je bijvoorbeeld wordt geblurrd of zwarte balken voor je gezicht worden geplakt. Als je niet meer herkenbaar bent in het portret, is het probleem immers opgelost.
Rectificatie
Een rectificatie is een mededeling dat de openbaarmaking van je portret onrechtmatig was. Ook dit kun je eisen als je een beroep doet op het portretrecht. Meestal staat dit in de publicatie zelf. In de rectificatie-mededeling gaat het om de erkenning van de eigen fouten van de openbaarmaker en de rechtzetting van deze fouten.
Schadevergoeding
Naast het stoppen met de openbaarmaking van je portret, kun je schadevergoeding eisen voor de schade die door de publicatie is ontstaan. Dit omvat niet alleen economische schade, zoals gemiste omzet, maar ook morele schade, zoals reputatieschade.
Als je bekend bent, kun je ook misgelopen vergoedingen eisen. Immers hebben bekende personen een zogenaamde "verzilverbare populariteit". Dat betekent dat ze voor hun (media-)optredens doorgaans vergoedingen krijgen. Wanneer je portret zonder je toestemming (en zonder vergoeding) is gebruikt, kun je de misgelopen vergoedingen terugvorderen van de openbaarmaker.
