Home > Kennisbank > Auteursrecht > Rechthebbenden in het auteursrecht
Rechthebbenden in het auteursrecht: wie heeft welke rechten?
Als maker van het werk is het belangrijk om te weten wie er naast jou rechten kan hebben die op jouw werk rusten. Daarom moet je als maker weten welke rechthebbenden er zijn. welke rechten zij hebben en hoe die rechten ontstaan. In dit kennisbankartikel ga ik in op begrippen als de auteursrechthebbende, de maker, de fictieve maker, de uitvoerende kunstenaar en de geportretteerde.
Hi, ik ben Chiara!
Ik ben een creatieveling, net zoals jij! Ik help jou bij het voorkomen van conflicten door het veiligstellen van jouw rechten en het vastleggen van duidelijke afspraken.
De auteursrechthebbende
"Auteursrechthebbende" is een algemene term voor de persoon die de auteursrechten op een werk heeft. Meestal is dit de maker van het werk, maar het kan ook iemand anders zijn aan wie de auteursrechten zijn overgedragen. De auteursrechthebbende mag het werk gebruiken, openbaar maken of kopiëren, alsof hij/zij de maker is. De maker behoudt echter altijd de persoonlijkheidsrechten.
De maker vs. fictieve maker
De maker is degene die het werk heeft gecreëerd. Dit hoeft niet altijd de persoon te zijn die het fysieke exemplaar heeft vervaardigt. Het kan ook degene zijn onder wiens leiding en toezicht het werk is ontstaan. Bijvoorbeeld: een architect ontwerpt een gebouw dat door aannemers wordt gebouwd. De architect maakt de creatieve keuzes en wordt daarom als de maker gezien volgens de Auteurswet, niet de aannemers die het gebouw hebben gerealiseerd.
Fictieve makers
In bepaalde situaties is niet de fysieke maker de auteursrechthebbende, maar de werkgever of de openbaarmaker. Zij worden "fictieve makers" genoemd, omdat zij eigenlijk niet betrokken waren bij het creatieve proces, maar toch als maker worden gezien op grond van de wet. Zij krijgen automatisch de auteursrechten van degene die het werk daadwerkelijk heeft gemaakt.
1. Werkgevers
Werkgevers worden beschouwd als de maker van werken die tijdens dienstverband zijn gecreëerd. Dit betekent dat er een arbeidsovereenkomst moet zijn tussen de maker en de werkgever, en dat de taak van de werknemer is om dergelijke werken te maken. Bijvoorbeeld een journalist die in dienst van een uitgeverij of mediabedrijf auteursrechtelijk beschermde teksten schrijft. In dat geval is het softwarebedrijf de fictieve maker en heeft het bedrijf de auteursrechten.
Let op: Wanneer je met freelancers werkt zit dit anders. In principe blijven alle rechten dan bij de freelancers, tenzij je deze uitdrukkelijk hebt overgedragen in je overeenkomst van opdracht. Wil je ervoor zorgen dat je als opdrachtgever de auteursrechten krijgt, dan moet je dit goed vastleggen in de overeenkomst van opdracht.
2. Openbaarmakers
Openbaarmakers worden als maker beschouwd wanneer werken namens hen openbaar zijn gemaakt. Dit geldt voor rechtspersonen (B.V., N.V., stichting, vereniging, etc.) en werken die rechtmatig zijn gepubliceerd alsof ze van die rechtspersoon afkomstig zijn. Er is sprake van rechtmatige openbaarmaking als de maker toestemming heeft gegeven om afstand te doen van zijn/haar makerschap.
De uitvoerende kunstenaar
Waar auteursrechten betrekking hebben op de creatieve schepping, gaan naburige rechten over de uitvoering van die schepping door uitvoerende kunstenaars. Uitvoerende kunstenaars zijn degenen die een auteursrechtelijk beschermd werk uitvoeren, zoals een muziekartiest of een acteur. Zij hebben aanspraak op naburige rechten en krijgen ook persoonlijkheidsrechten.
Ook voor uitvoerende kunstenaars geldt een fictief werkgeversrecht. Dit betekent dat de werkgever het recht heeft om de naburige rechten van de uitvoerende kunstenaar uit te oefenen, als dit van tevoren is afgesproken en in lijn is met inhoud van de arbeidsovereenkomst. Tenzij anders is afgesproken, krijgt de uitvoerende kunstenaar een eerlijke vergoeding voor elk gebruik van de naburige rechten. De werkgever moet daarnaast de persoonlijkheidsrechten van de uitvoerende kunstenaar respecteren.
Geportretteerden en hun lookalikes
Geportretteerden zijn personen die herkenbaar in beeld zijn in een afbeelding of video. Als geportretteerde kun je in sommige situaties een beroep doen op het portretrecht. Of een beroep op het portretrecht mogelijk is, hangt af van de vraag of de afbeelding wel of niet in opdracht van de geportretteerde is gemaakt.
Bekende personen kunnen ook een beroep op het portretrecht doen, wanneer lookalikes zodanig op hen lijken en aanhaken bij hun imago dat er bij het publiek het beeld van die bekende persoon wordt opgeroepen. In dat geval wordt de afbeelding van de lookalike dus als portret van die bekende persoon gezien, omdat de bekende persoon hierin wordt herkend. Dit gebeurde ook in een reclame van Picnic waarin een lookalike van Max Verstappen was afgebeeld. Max Verstappen is hiertegen opgetreden en heeft de zaak gewonnen.
