Home > Kennisbank > Auteursrecht > Rechten auteursrecht
Welke rechten kent het auteursrecht?
Wil je als maker een beroep op je auteursrechten doen, dan is het belangrijk om te weten welke rechten je precies geldend kunt maken. In het auteursrecht zijn er meerdere soorten rechten, waaronder de exploitatierechten en de persoonlijkheidsrechten. In dit kennisbankartikel licht ik de verschillende rechten toe, die in het auteursrecht komen kijken.
Exploitatierechten
Exploitatierechten zijn de rechten die de maker krijgt vanwege het auteursrecht dat op het werk rust. Deze rechten kan de maker ook overdragen aan een andere auteursrechthebbende. Er zijn twee exploitatierechten: het recht om het werk openbaar te maken (openbaarmakingsrecht) en het recht om het werk te kopiëren of te reproduceren (verveelvoudigingrecht).
Openbaarmakingsrecht
In principe mag alleen de auteursrechthebbende het werk openbaar maken. Wil iemand anders het werk openbaar maken, dan heeft die ander daarvoor de toestemming van de maker nodig. Werken die al door of met toestemming van de maker in omloop zijn gebracht, mogen wel openbaar worden gemaakt. Dit geldt echter alleen voor openbaarmakingen van fysieke exemplaren. Denk aan de tweedehandsverkoop van een boek of een schilderij. Daar hoef je in principe geen toestemming voor te vragen. Wel moet je rekening houden met de persoonlijkheidsrechten van de maker.
Bij een zogenaamde "openbaarmaking op afstand" zit dit anders. Een openbaarmaking op afstand is een handeling waarbij het publiek zelf kan kiezen waar en wanneer het werk toegankelijk wordt gemaakt, zoals bij het vertonen van tv-programma's in een hotel of het afspelen van een cd in een tandartspraktijk. Hiervoor is altijd toestemming van de maker of auteursrechthebbende vereist.
Hi, ik ben Chiara!
Ik ben een creatieveling, net zoals jij! Ik help jou bij het voorkomen van conflicten door het veiligstellen van jouw rechten en het vastleggen van duidelijke afspraken.
Verveelvoudingingsrecht
De auteursrechthebbende is de enige die het werk mag kopiëren of reproduceren. Ook hier geldt dus: wil iemand anders het werkt kopiëren of reproduceren, dan is daarvoor toestemming van de auteursrechthebbende nodig. Dit geldt ook voor een zogenaamde "verveelvoudiging in gewijzigde" vorm. Denk vertalingen, muziekarrangementen, verfilmingen en verzamelingen van werken, zoals collages of bundels. Dit soort bewerkingen van het originele werk kan afzonderlijk als werk worden beschermd.
Volgens de Auteurswet is een tijdelijke reproductie of kopie geen verveelvoudiging. Deze reproductie moet van korte duur zijn en een belangrijk onderdeel vormen van een technisch proces om het werk door middel van hosting.
Persoonlijkheidsrechten
De maker heeft de volgende persoonlijkheidsrechten:
-
Het recht op vermelding van je naam of artiestennaam.
-
Het recht om wijzigingen van het werk tegen te gaan.
-
Het recht om verminking of aantasting van het werk tegen te gaan.
Persoonlijkheidsrechten zijn exclusieve rechten die de maker, naast de exploitatierechten, heeft vanwege het auteursrecht dat op zijn werk rust. De fictieve maker krijgt echter geen persoonlijkheidsrechten. De persoonlijkheidsrechten gaan dan naar de persoon die het werk heeft gecreëerd. Zelfs na de overdracht van de exploitatierechten, blijven de persoonlijkheidsrechten bij de maker en gaan deze niet over naar de nieuwe auteursrechthebbende.
De maker kan afstand doen van het recht op naamsvermelding en het recht om zich te verzetten tegen wijzigingen van het werk. Dit kan echter niet met betrekking tot het recht om verandering van de naam van de maker tegen te gaan en ook niet ten aanzien van het recht om aantasting en verminking tegen te gaan.
Naburige rechten
De naburige rechten staan eigenlijk los van de auteursrechten. Toch wil ik ze even benoemen, omdat veel mensen naburige rechten en auteursrechten door elkaar halen. Waar auteursrechten betrekking hebben op de creatieve schepping van het werk, gaan naburige rechten over de uitvoering van die schepping door uitvoerende kunstenaar (bijvoorbeeld een zanger of acteur).
De uitvoerende kunstenaar heeft zelf ook exploitatierechten ten aanzien van de uitvoering. Voor de volgende handelingen is toestemming vereist van de uitvoerende kunstenaar:
-
Het opnemen van een uitvoering.
-
Het reproduceren van een opname van een uitvoering.
-
Het verkopen, verhuren, uitlenen, afleveren of op andere wijze in omloop brengen van een opname van een uitvoering of van een reproductie daarvan, evenals het invoeren, aanbieden of in voorraad hebben voor die doeleinden.
-
Het uitzenden, heruitzenden, beschikbaar stellen voor het publiek of op een andere wijze openbaar maken van een uitvoering of een opname van een uitvoering of een reproductie daarvan.
Het openbaarmakingsrecht van de uitvoerende kunstenaar is in principe een verbodsrecht. Voor commercieel uitgebrachte geluidsopnamen (ook wel fonogrammen genoemd) is dit verbodsrecht echter beperkt tot een billijke vergoeding die de artiest hiervoor mag vragen.
Portretrecht
Het portretrecht is een van de uitzonderingen van het auteursrecht. Dat betekent dat de afgebeelde persoon gebruik mag maken van het werk, zonder dat hiervoor toestemming van de maker nodig is. Wanneer een portret in opdracht is gemaakt van de geportretteerde (bijv. in een fotostudio), kan diegene ook het gebruik van het werk door de auteursrechthebbende tegengaan. Bij portretten die niet in opdracht gemaakt zijn (denk aan toevallig afgebeelde personen in het gewone straatbeeld) heb je redelijk belang nodig om je te verzetten tegen gebruik van het werk.
