Home > Kennisbank > Auteursrecht > Auteursrechten in contracten
Auteursrechten in contracten: waar moet je op letten?
Als maker van je werk is het belangrijk om te weten wat er komt kijken bij het gebruik ervan. Voor veel makers is de overdracht van hun auteursrechten een belangrijke inkomstenbron. Hetzelfde geldt voor licenties. Welke gevolgen heeft een overdracht, een licentie of het behoud van de auteursrechten? Hoe draag je je rechten over en waar moet je op letten bij een licentie? Hieronder praat ik je bij over verschillende soorten auteurscontracten en waar je recht op hebt in geval van een overdracht of licentie van je auteursrechten.
Hi, ik ben Chiara!
Ik ben een creatieveling, net zoals jij! Ik help jou bij het voorkomen van conflicten door het veiligstellen van jouw rechten en het vastleggen van duidelijke afspraken.
Hoe draag je auteursrechten over?
Je kunt je auteursrechten overdragen. In dat geval verkoop je de rechten en bevoegdheden die je als maker hebt. Hiervoor ontvang je een vergoeding. De overdracht is alleen geldig als je een akte van overdracht hebt opgesteld. Dat is een contract waarin de voorwaarden van de overdracht zijn vastgelegd en dat door beide partijen is ondertekend.
Als maker van het werk heb je naast de auteursrechten ook persoonlijkheidsrechten. Hierbij kun je denken aan het recht op vermelding van de naam van de maker. Deze rechten kun je niet overdragen. De persoonlijkheidsrechten en de auteursrechten kunnen daarmee in verschillende handen terechtkomen. Het is dus denkbaar dat de maker de persoonlijkheidsrechten behoudt, terwijl de koper de auteursrechten heeft. Het is wel mogelijk om afstand te doen van sommige persoonlijkheidsrechten. In dat geval verklaar je dus dat je geen gebruik gaat maken van je persoonlijkheidsrechten.
Als je de auteursrechten op je werk wilt overdragen, dan kun je zelf kiezen welke bevoegdheden naar de koper van je rechten overgaan en welke van jou blijven. Die rechten moet je specifiek opnemen in de akte van overdracht. Wanneer je alleen een deel van je auteursrechten wil overdragen, dan kun je de overdracht bijvoorbeeld beperken tot een plaats (Nederland) of een bepaald medium (social media, televisie, etc.).
Het is ook mogelijk om de auteursrechten op nog niet bestaande werken over te dragen. Dit zijn werken die je nog gaat maken in de toekomst. Hiervoor moet je wel specifiek in de akte van overdracht omschrijven om welk soort werken het gaat en wat de rechten van de koper zijn. Als je het gebruik van het werk door iemand anders wilt toestaan, maar zelf de regie wil behouden dan kun je ook kiezen voor een licentie.
Waar moet je op letten bij een licentie?
Met een licentie geef je toestemming aan iemand anders om het werk te gebruiken. Dit leg je vast in een licentieovereenkomst. In dit contract verklaar je als auteursrechthebbende dat iemand anders de auteursrechten uit mag oefenen. Daarvoor ontvang jij een vergoeding van diegene, zogenaamde ‘royalty’s’. Anders dan bij een overdracht ben je de rechten bij een licentie niet helemaal kwijt. Dit komt doordat je het gebruik toestaat, terwijl je zelf de rechten behoudt.
Exclusief of non-exclusief?
Een licentie kan exclusief of non-exclusief zijn. Bij een exclusieve licentie krijgt iemand anders dan de auteursrechthebbende als enige toestemming voor het gebruik van het werk. In dat geval mag je zelf het werk niet gebruiken, totdat je de licentie intrekt. Let er dus altijd op dat je de licentieovereenkomst op elk moment kunt beëindigen. Exclusieve licenties moeten vast worden gelegd in een licentieovereenkomst die door beide partijen is getekend. Anders is de licentie niet geldig.
Bij non-exclusieve licenties krijgt niet alleen één persoon alle rechten, maar blijf je zelf ook bevoegd om het werk te gebruiken. Omdat je zelf de rechten mag uitoefenen, kun je ook aan anderen licenties verlenen voor dezelfde bevoegdheden die de eerste persoon heeft gekregen.
Zowel bij een licentie als bij een overdracht van de auteursrechten moet je de regels van het auteurscontractenrecht in acht nemen.
Wat zijn de regels van het auteurscontractenrecht?
Wanneer je kiest voor een licentie of overdracht van je auteursrechten, dan moet je je houden aan de regels van het auteurscontractenrecht. Door het auteurscontractenrecht wordt de positie van makers versterkt. Hieronder licht ik de belangrijkste regels toe, waar je rekening mee moet houden bij het opstellen van een licentieovereenkomst of akte van overdracht.
Eerlijke vergoeding
Aanvullende vergoeding
De maker heeft recht op een eerlijke vergoeding voor de overdracht of licentie. Dit wordt "billijke vergoeding" genoemd. Voor de hoogte van de vergoeding moet je kijken naar wat er gebruikelijk is in de sector waarin je werk wordt gebruikt. Voor foto's kunnen bijvoorbeeld andere tarieven gebruikelijk zijn dan voor illustraties of teksten. Onderzoek dus goed wat er gebruikelijk is in jouw situatie of schakel een expert in.
Soms geef je toestemming voor gebruik van het werk op een manier die je niet kon voorspellen. Denk bijvoorbeeld aan NFT's of de Metaverse, wat enkele jaren geleden nog niet mogelijk was. Voor zo'n nieuwe exploitatievorm kun je ook nog een aanvullende vergoeding eisen. Doordat je dit gebruik niet kon voorspellen, heeft de koper van je rechten opeens meer rechten verkregen dan oorspronkelijk verwacht. Dit betekent dat je voor die rechten die de koper extra krijgt, ook een extra vergoeding kunt vragen.
Stel de vergoeding die je hebt gekregen is lager dan de opbrengsten die de koper van de rechten ontvangt. Ook in dat geval kun je een aanvullende vergoeding vorderen. De koper maakt dus winst met jouw werk. Door de aanvullende vergoeding kun je als maker meegenieten van het succes van jouw werk. Met de zogenaamde "transparantieplicht" kun je als maker een overzicht vragen van de opbrengsten van het werk. Op die manier kom je erachter of je recht hebt op aanvullende vergoeding.
Herroepingsrecht bij niet-gebruik
Wanneer de koper van de auteursrechten geen gebruik (meer) maakt van het werk, heb je verschillende mogelijkheden:
1. Je kunt het gebruik van je werk afdwingen.
Het is logisch dat het werk misschien niet meteen wordt gebruikt door de koper. Daarom geldt dat de koper het werk moet gebruiken binnen een redelijke termijn na de overdracht of licentie. Doet de koper dit niet, dan kun je dit alsnog proberen af te dwingen.
2. Je kunt de overeenkomst ontbinden.
Naast het afdwingen van het gebruik is het ook mogelijk om de overeenkomst te beëindigen. Dit doe je door de overeenkomst te ontbinden. Dat betekent dat de overdracht of licentie ongedaan wordt gemaakt. Hierdoor krijg je jouw auteursrechten terug en mag je jouw werk zelf weer gebruiken.
Oneerlijke afspraken
Afspraken die je maakt bij een overdracht of licentie kunnen "onredelijk bezwarend" zijn. Dit betekent dat deze afspraken zo nadelig voor jou zijn dat het oneerlijk is om die afspraken na te leven. Je kunt hierbij denken aan extreem lange termijnen voor opties. Een ander voorbeeld is de afspraak dat de koper tussentijds de overeenkomst mag beëindigen, maar jij niet. Meestal gaat het om afspraken die te eenzijdig zijn. De afspraken zijn dan alleen voordelig voor de koper, terwijl ze voor jou heel nadelig zijn. Dit soort afspraken kun je als maker ongeldig verklaren. Heb je hierbij hulp nodig, dan kun je het best een jurist hiervoor inschakelen.
